MEANDRY APELACJI W KOŚCIELE, CZYLI JAK JĄ NAPISAĆ I NA CZYM POLEGA ?

Pierwsze pytanie, które się nasuwa to: czym jest apelacja, czy środek ten istnieje w kościelnym prawie? Odpowiedź jest twierdząca. Jest to środek odwoławczy od wyroku niższej instancji. Samo pojęcie apelacji kształtowało się już w czasach Starożytnego Rzymu. Oznacza prośbę o ponowne rozpatrzenie sprawy, uchylenie lub zmianę wyroku który wydał sąd kościelny w pierwszej instancji. Rozstrzyga konflikt prawny. Każda ze stron procesowych ma prawo do apelacji gdyż wywodzi się ona z zasady słuszności naturalnej. Daje to możliwość obrony swoich racji w procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa (potocznie określanym jako rozwód kościelny).

Apelacja jest najstarszym środkiem zaskarżenia wyroku, który został wydany w pierwszej instancji. Na początku funkcjonowanie tego środka odwoławczego nie było popularne gdyż cała władza sądownicza kościoła skupiała się wokół biskupa – władza miała charakter patriarchalny – i nie podważało się co do zasady jego wyroku. Do roku 2015 wymagane było żeby istniały dwa wyroki zgodne aby wyrok był ostateczny i obowiązujący. Ale gdy w pierwszej instancji został orzeczony wyrok stwierdzający nieważność małżeństwa, to sprawa była automatycznie kierowana do drugiej instancji. Apelacja następowała automatycznie, a strony nie mogły zawrzeć kolejnego małżeństwa, gdyż pomiędzy nimi nadal – pomimo korzystnego wyroku w pierwszej instancji – występowała przeszkoda węzła małżeńskiego. Jednak Kościół w swoich przepisach wprowadza reformy tak jest i w tym przypadku. Papież Franciszek wprowadził nowelizację w tym zakresie poprzez motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus, wydanego w 2015 roku. Wejście w życie tego aktu prawnego spowodowało zrezygnowanie z dwóch zgodnych wyroków stwierdzających nieważność małżeństwa, które wcześniej były warunkiem aby orzeczono tzw. „unieważnienie ślubu kościelnego”.

Obecnie stwierdzenie nieważności małżeństwa jest możliwe bez apelacji jeśli uzyskane zostanie orzeczenie wyroku w pierwszej instancji, który stwierdza, że małżeństwo nie miało miejsca. Dzięki reformie w 2015 roku można pokusić się o stwierdzenie, że dzięki temu możliwe jest szybsze zakończenie procesu o stwierdzenie nieważności małżeństwa (pot.rozwód kościelny).

KTO MOŻE BYĆ STRONĄ APELUJĄCĄ

Apelacja wynika z naturalnego prawa człowieka do dochodzenia sprawiedliwości. Wyrokiem zainteresowanie są obie strony. To właśnie im przysługuje prawo do apelacji – czyli pozwanemu i powodowi ale także promotorowi sprawiedliwości oraz obrońcy węzła małżeńskiego (Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983 roku, kan. 1628). Nadmienić należy, że apelujący może wycofać apelację na każdym etapie postępowania apelacyjnego. Apelujący musi mieć świadomość, że zawsze istnieje ryzyko, iż wyrok w drugiej instancji może okazać się gorszy niż wyrok w poprzedniej instancji.

Apelacja od wyroku do sądu wyższej instancji przysługuje wówczas, gdy strona (powodowa, pozwana) czuje się „pokrzywdzona” rozstrzygnięciem sądu kościelnego, który orzekał jako pierwszy. Jest to zwyczajny środek odwoławczy. Odwoływać się można od całego wyroku jak i od jego części (apelacja wpadkowa).

ORZECZENIE POZYTYWNE DLA STRON (NIEWAŻNOŚĆ MAŁŻEŃSTWA STWIERDZONA) A APELACJA?

Warta zwrócenia uwagi jest sytuacja gdzie strony otrzymały stwierdzenie nieważności małżeństwa, a mimo to apelują do sądu drugiej instancji. Apelacja jest prośbą o ponowne rozpatrzenie sprawy. Zazwyczaj ma to miejsce wtedy, gdy jedna ze stron czuję się pokrzywdzona wyrokiem i uważa, że to druga strona ponosi odpowiedzialność. Tu należy zaznaczyć, że sąd kościelny nie rozstrzyga winy ale to czy małżeństwo zostało zawarte czy nie – zgodnie z przyjętymi normami prawnymi.

W tym wypadku aby lepiej zobrazować sytuację posłużę się przykładami. Osoba, która, prosiła o stwierdzenie nieważności małżeństwa otrzymała tzw. „unieważnienie ślubu kościelnego” ale sąd orzekł, że przesłanka główną do stwierdzenia nieważności małżeństwa była niezdolność natury psychicznej, uzależnienia od alkoholu, narkotyków, hazardu, niedojrzałości emocjonalnej po stronie powoda. Strona uważa, że nie jest to obraz jej osoby, czuję się niesprawiedliwie oceniona i wtedy chcę złożyć apelację. Ma do tego oczywiście prawo.

W JAKIM TERMINIE I DO KOGO ZŁOŻYĆ APELACJĘ ?

Strona, która chcę zgłosić apelację powinna zrobić to na piśmie skierowanym do odpowiedniego trybunału apelacyjnego za pośrednictwem sądu, który orzekał w pierwszej instancji (np. W I instancji orzekał Sąd Biskupi w Opolu apelację za jego pośrednictwem wnosimy do Sądu Metropolitalnego w Katowicach; orzekał Sąd Metropolitalny w Warszawie, to apelację – za pośrednictwem Warszawy – można skierować do dwóch równorzędnych trybunałów. W Polsce będzie to Metropolitalny Sąd Duchowny w Poznaniu, a za granicą – Trybunał Roty Rzymskiej) należy zgłosić w ciągu piętnastu dni użytecznych od otrzymania wiadomości o ogłoszeniu wyroku. Co oznacza piętnaście dniu użytecznych? A więc jest to czas od dnia doręczenia wyroku, przy czym dnia kiedy list został doręczony przez pracownika urzędu pocztowego nie wlicza się do puli piętnastu dni lecz czas ten biegnie od dnia następnego.

Co do zasady wniesienie apelacji powinno być w formie pisemnej ale istnieje od tego wyjątek. Zgłoszenie apelacji może mieć formę ustną, gdzie apelujący oświadcza, że odwołuje się od wyroku niższej instancji. Wówczas notariusz zobowiązany jest zaprotokołować apelację w obecności apelującego.

Zgodnie z kanonem 1632§ 1, 1438 i 1439 KPK jeżeli apelujący nie określił trybunału do którego należy skierować apelację należy wnieść ją do trybunału metropolitalnego lub z nim zrównanego, ewentualnie do trybunału międzydiecezjalnego.

CO MUSI ZAWIERAĆ DOBRA APELACJA

Pierwszym krokiem do stworzenia apelacji, która będzie spełniała wszystkie wymogi formalne, jest kontakt z kompetentnym adwokatem kościelnym. Pomoże on w wyszukaniu właściwej podstawy i pomoże w doborze argumentów, które będą przedstawiać rację danej strony procesowej.

Pierwszą fazą procedury apelacyjnej jest zgłoszenie apelacji. Drugą fazą apelacji jest jej poparcie u sędziego do którego kierowana. Strona ma na to miesiąc, chyba,że sędzia od którego się apeluje udzielił stronie dłuższego terminu do jej poparcia. Kanon 1634 § 1 wskazuje, że poparcie apelacji jest to zwrócenie się do sądu apelacyjnego o zmianę zaskarżonego wyroku. Musi również zawierać uzasadnienie. Jest to trudne pismo gdyż jesteśmy zobligowani do wskazania bardzo poważnej argumentację, która przemawia za apelacją i która wpłynęłaby pozytywnie na rozpatrzenie decyzji; propozycję środków dowodowych z dołączonym odpisem wyroku od którego się apeluje.

Apelacja wynika z prawa do sprawiedliwego i bezstronnego procesu oraz obiektywnego i zgodnego z faktycznym stanem wyroku. Dlatego też warto korzystać z profesjonalnej pomocy prawnej. Apelacja wymaga większego wkładu pracy i wiedzy merytorycznej gdyż wchodzi w grę większa liczna faktów do analizy.