Coraz częściej pojawia się pytane jakie znaczenie dla procesu, a przede wszystkim dla wyroku, ma opinia biegłego.
Udział biegłego specjalisty, który jest ekspertem w danej dziedzinie, jest w niektórych sprawach
postępowania sądowego bardzo istotny ze względu na rodzaj i specyfikę danego przypadku. Sędzia nie
zawsze jest specjalistą w danej sprawie, a stosowne wyjaśnienie danej kwestii może czasem w sposób
diametralny zmienić punkt widzenia. Zazwyczaj dotyczy to psychiki danej jednostki.
W zakresie powołania biegłego również na gruncie prawa
kanonicznego widoczne są kanony, które stanowią o powołaniu biegłego. Zgodnie z kan. 1574 KPK z
opinii biegłego należy skorzystać, gdy w danej sprawie jego pomoc jest obligatoryjna lub gdy taki
nakaz wyda sędzia, aby lepiej zrozumieć przedmiot sprawy [Por. Codex Iuris Canonici auctoritate Ioannis Pauli PP. II promulgatus, 25.01.1983, AAS 75 (1983), pars II, s. 1-317; tekst polski [w:] Kodeks Prawa Kanonicznego, przekład polski zatwierdzony przez Konferencję Episkopatu, Poznań 1984, kan. 1574]. Dodatkowo w świetle kan. 1575 KPK istnieją trzy możliwości powołania biegłego. Biegły może być powołany przez sędziego, na wniosek stron, ale po akceptacji sędziego prowadzącego sprawę oraz istnieje możliwość dopuszczenia opinii biegłego, która była wcześniej sporządzona przez innych biegłych [Por. KPK, kan. 1575 – „Do sędziego należy nominacja biegłych, po wysłuchaniu lub na wniosek stron, albo jeżeli się zdarzy, dopuszczenie relacji zrobionych już przez innych biegłych”]. Biegły jest wsparciem dla sędziego poprzez swoją specjalistyczną wiedzę w danym zakresie.
W odniesieniu do prawa kanonicznego opinia, która ma być sporządzona przez biegłego, powinna zawierać określone cechy. Powinna być napisana w sposób zrozumiały dla sędziego z dokładnym opisem przeprowadzonych badań i wnioskami w postaci konkretnych argumentów i faktów [G. Leszczyński, Sędzia wobec opinii biegłego w procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa, „Łódzkie Studia Teologiczne” 10 (2001), s. 76]. Biegły musi znać nauczanie Kościoła.
To sędzia kościelny, powołując biegłego w charakterze pomocy technicznej, określa mu szczegółowo zadania i konkretne pytania, które mają przybliżyć sędziemu określone zagadnienie oraz wyrobić w nim moralną pewność, kiedy będzie wydawał osąd w sprawie.
Biegły sądowy jest pomocą techniczną dla sędziego, a jego opinia jest środkiem dowodowym, który poprzez swoją wartość specjalistyczną może w sposób znaczący pomóc w zrozumieniu sprawy. Opinia biegłego ma takie samo znaczenie, jak inne dowody w sprawie, nie jest ona w żaden sposób uprzywilejowana.
Ekspert, formułując swoje konkluzje dla sędziego kościelnego, staje się „specjalistycznym partnerem w dialogu, wyjaśniając niepewności, na drodze wypracowania pewności moralnej, wykraczając poza kompetencje prowadzącego proces” [W. Srebro, Aktywność i procesowy dialog biegłego z zakresu psychologii z sędzią w procesie małżeńskim, [w:] Zalety oraz wady kanonicznego procesu o stwierdzenie nieważności małżeństwa. Materiały z ogólnopolskiego spotkania pracowników sadownictwa kościelnego w Gródku nad Dunajcem w dniach 13-14 czerwca 2011 roku. V Ogólnopolskie Forum Sądowe, red. T. Rozkrut, Tarnów 2011, s. 131]. Sędzia nie przyjmuje jednak wniosków biegłego bez żadnego krytycyzmu poddaje je solidnej ocenie aby wyrobić w sobie moralną pewność.
Reasumując biegły pomaga sędziemu w zrozumieniu charakteru danego zagadnienia występującego u określonej osoby bądź w określonym przypadku ale to nie on wyrokuje w sprawie.